သစ္ပင္မ်ားမွ
ရရွိေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား (အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ား)
က်ေနာ္တို႔ ဒီကမာၻေျမ၀ယ္ အပင္မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၁သန္းခန္႔ ရွိျပီး စာရင္းျပဳစုျပီး ၃သိန္းနီးပါး၊ မ်ဳိးတူ အမည္ကြဲႏွင့္ မ်ဳိးစိတ္ခြဲမ်ား ၄သိန္းခြဲေက်ာ္၊ စာရင္းမျပဳစုႏိုင္ေသးေသာ မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၂သိန္းေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ထပ္လဲ အသစ္သစ္ေသာ မ်ဳိးစိတ္ေတြ ဆက္လက္၍ ေပၚထြက္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
သစ္ပင္မွ ရတဲ့ အက်ဳိးေက်းဇူးေတြကို ေျပာမယ္ဆိုေတာ့ က်ေနာ္ စာမေရးခင္ အခ်က္ေတြ ဆဲြထုတ္ၾကည့္တယ္။ အင္း အေတာ္ကိုမ်ားတာပဲ။ ဘယ္ဘက္ကၾကည့္ၾကည့္ ေလာကကို ေကာင္းက်ဳိးျပဳေနတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ဒီေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ဘယ္ကစေျပာရမလဲေတာင္ ျဖစ္မိတယ္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္ က႑ေတြ ခဲြၾကည့္မယ္ဗ်ာ။ အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္နဲ႔ ပတ္သတ္တာေပါ့။ ေနာက္တခုက ဒီေဂဟစနစ္ကေန ဆက္စပ္ျပီးေတြးၾကည့္လိုက္တာ တကမာၻလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့အေရးေပါ့။ မတူဘူးေနာ္ ပထမက႑နဲ႔ ဒုတိယက႑နဲ႔။ ပထမက သူ႕၀န္းက်င္ကေလးတင္၊ ဒုတိယက အဲ့ဒီ၀န္းက်င္ငယ္ေလးေတြ စုေပါင္းျပီး တကမာၻလံုးအေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈျဖစ္ေစတာ။ တတိယအေနနဲ႔ လူေတြအေပၚအက်ဳိးျပဳတာ အေနနဲ႔ စိတ္ပိုင္း၊ ရုပ္ပိုင္း ၂မ်ဳိးရွိမယ္။ စိတ္ပိုင္းမွာ အပင္ေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈေတြက လူေတြကို စိတ္ၾကည္လင္လန္းဆန္းမႈကို ေပးေစလို႔ ဒါလဲ အေရးၾကီးတဲ့အတြက္ ထည့္ရမယ္။ ေနာက္ ရုပ္ပိုင္းအေနနဲ႔က လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႔ စီးပြားခ်မ္းသာေရး ဆိုျပီး ထပ္ခြဲရမယ္။ ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ အေရးၾကီးဆံုးလဲ ျဖစ္တဲ့ က်ေနာ္တို႔ အသက္ရွင္ရပ္တည္ဖို႔ စား၊ ၀တ္၊ ေနေရး ဤအခ်က္သံုးခ်က္ကို အဓိက ပံ့ပိုးေထာက္ပံ့ေနတာမို႔ သူ႕က အသက္တမွ် အေရးၾကီးတာမို႔ ထည့္သြင္းစဥ္းစား လိုက္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ က႑ေတြကို ျပန္ေျပာရရင္-
၁။ ပတ္၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Environmental Effect)
၂။ တကမာၻလံုးဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Global Effect)
၃။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Mental Effect)
၄။ က်န္းမာေရးပိုင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပို္င္း (Health Effect)
၅။ စီးပြားေရးပိုင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Economical Effect)
၆။ အသက္ရွင္သန္မႈဆိုင္ရာ ေထာက္ပံ့သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Vital Effect)
ဒီအခ်က္ေတြကို တခုခ်င္းစီေျပာတာထက္ အခ်က္တခုနဲ႔တခုက အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္ေနတာမ်ဳိးရွိလို႔ က်ေနာ္တတ္ႏိုင္သေလာက္ ရွင္းျပသြားပါ့မယ္။
ေကာင္းျပီ။ အပင္ေတြရွိေနလို႔ ပတ္၀န္းက်င္ ေဂဟနစ္ကို ဘယ္လိုအက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိလဲဆိုေတာ့။ အပင္ေတြက ဘာလုပ္သလဲ အရင္ၾကည့္ရမယ္။ အားလံုးသိၾကတဲ့ အတိုင္း အပင္အမ်ားစုဟာ ေနေရာင္နဲ႕အစာခ်က္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ (Photosynthesis) ကို ေန႔ဘက္မွာျပဳလုပ္ျပီး ၎အစာကိုပင္ ျပန္လည္စားသံုးတဲ့ (အပင္ရဲ႕ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္အခ်ဳိ႕အတြက္) ျဖစ္စဥ္ (Respiration) ကိုေတာ့ ညဘက္မွာ ျပဳလုပ္တယ္။
Photosynthesis ျဖစ္စဥ္မွာ အလြယ္ေျပာရရင္ ေျမၾကီးထဲကေရ၊ ေလထဲက CO2 ၊ ေနေရာင္အလင္းနဲ႔ ေပါင္းျပီး အပင္မွာ အစာခ်က္တဲ့အခါ ကာဘုိဟိုက္ဒရိတ္ နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ထြက္တယ္။ ကာဘိုဟိုက္ဒရိတ္ကို အပင္အတြင္း သိုမွီးသိမ္းဆည္းျပီး O2ကိုေတာ့ ဓာတ္ျပဳမႈရဲ႕ ေဘးထြက္ပစၥည္း အေနနဲ႔ ေလထုထဲကို ထုတ္လိုက္တယ္။ Respiration ျဖစ္စဥ္မွာက်ေတာ့ အပင္ရဲ႕ဇီ၀ကမၼျဖစ္စဥ္အခ်ဳိ႕ အတြက္ လိုအပ္တဲ့စြမ္းအင္ရရွိဖို႔ ၎ကိုယ္တိုင္ ခ်က္ယူထားတဲ့ အစာ Carbohydrate ကပဲ ျပန္လည္ ျဖိဳခြဲတဲ့ျဖစ္စဥ္ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ေလထဲက ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ျပန္ယူ Carbohydrate နဲ႔ေပါင္း တခါ CO2 နဲ႔ ေရျပန္ထြက္တယ္။ ဒီ Respiraton ျဖစ္စဥ္ရဲ႕ႏႈန္းနဲ႔ Photosynthesis ရဲ႕ႏႈန္းမွာ Photosynthesis ရဲ႕ႏႈန္းက ၃ဆကေန ၄ဆအထိမ်ားႏိုင္တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ပိုတဲ့ Carbohydrate ေတြကို ပံုစံမ်ဳိးစံနဲ႔ အပင္မွာ သိမ္းထားႏိုင္တာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္ ပံုမွန္အားျဖင့္ အပင္ေတြက CO2ကို ရွဴျပီး O2 ကိုထုတ္ကာ သတၱေလာကအတြက္ အဖိုးတန္ Carbohydrate ေတြကို အပင္တြင္း သိမ္းထားေပးတယ္လို႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။
ဒီေတာ့အပင္က ၀န္းက်င္က ေရဓာတ္ကို ထိန္းညွိေပးထားတယ္လို႔ ေျပာရမယ္။ တနည္းအားျဖင့္ မိုးသဲသဲမဲမဲရြာလို႔ ေရၾကီးလာမႈကို အပင္ေတြရွိရင္ အဲ့ဒီ ေရၾကီးမႈကို သက္သာေစမယ္။ (အပင္ေတြကို သူတို႔လိုတဲ့ေရေတြကို စုပ္ေပးထားလို႔)။
တခါ ေလထုထဲက CO2 ကို စုပ္ထားႏိုင္လို႔ ပတ္၀န္းက်င္ေလထုကို သန္႔ရွင္းေစရံုသာမက တဆက္တည္း ၀န္းက်င္ အပူခ်ိန္ကိုပါ ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အပင္အရိပ္က ပလက္စတစ္အရိပ္ထက္ ပိုေအးေနရတဲ့အခ်က္ပဲ။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ရန္ကုန္-မႏၲေလး လမ္းေဟာင္းနဲ႔ ရန္ကုန္-ျပည္လမ္းမွာ ရွိေနတဲ့ အပင္ၾကီးေတြရဲ႕အရိပ္ေၾကာင့္ ေႏြအခါ ခရီးသြားရေသာ္လည္း အပင္ရိပ္ေအာက္မွာမို႔ ပူမွန္းမသိသာပါ။
ေအာက္ဆီဂ်င္ဆိုတာက သက္ရွိေလာကအတြက္ အစာေခ်ဖ်က္ဖို႔ စြမ္းအင္အေနနဲ႔ မရွိမျဖစ္ အေရးပါတဲ့ ဓာတ္ဆိုေတာ့ ဒါကို အပင္ကပဲ ေပးေနတဲ့အတြက္ ေက်းဇူးၾကီးမားလွေပတယ္။
ေနာက္တခုက အပင္ရဲ႕ အျမစ္အဖြဲ႕အစည္မွာ မွီတင္းေနထိုင္ကုန္ၾကတဲ့ အဏုဇီ၀ပိုးမွသည္ တီေကာင္၊ ေျမေအာင္းပိုး၊ သတၱ၀ါေတြအဆံုး ထိုသတၱေလာကတခုလံုးအတြက္ အပင္တိုင္းဟာ ၎တို႔မွီခိုရာအိမ္ အျဖစ္၎၊ တခါ အပင္ကိုယ္၌က ၎တို႔ကို ရွင္သန္ဖို႔အတြက္ ျပန္လွန္မွီခိုေနရျခင္းျဖင့္ သဟဇာတ မွ်တစြာ အမွီသဟဲျပဳေနၾကပါတယ္။ ထို႔အတြက္ ေျမဆီလႊာေကာင္းမြန္မႈ ပိုမိုဖြံ႕ျဖဳိးေစျပီး ရွိျပီးသား ေျမဆီလႊာေတြလဲ မပ်က္စီးေစျခင္းျဖင့္ ေဂဟစနစ္ကို အက်ဳိးျပဳေနျပန္ပါတယ္။
အျမစ္က ေျမၾကီးကို ခိုင္ျမဲစြာ ဆုပ္ကိုင္ထားတဲ့အတြက္ ေျမျပဳိျခင္း၊ ေရတိုက္စားျခင္းကို အတိုင္းအတာ တခုအထိ ခံႏိုင္ရည္ရွိတာမို႔ ျမစ္ကမ္းနံေဘးေတြမွာ အပင္ေတြရွိျခင္းဟာလဲ ကမ္းပါးျပဳိျခင္းကို ထိန္းထားႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုရပါမယ္။
အင္းေလးကန္လို ေနရာမ်ဳိးမွာ ေရထိန္းပင္ေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္းဟာ ကန္ဧရိယာေလ်ာ့ေစတဲ့ အခ်က္တခုပါ။ ထို႔နည္းတူ ျမန္မာျပည္အႏွံ႕ သဘာ၀ရိုးမေတာၾကီးမ်ား ျဖစ္တဲ့ ကခ်င္ေတာင္တန္း၊ ခ်င္းေတာင္းတန္း၊ ရွမ္းကုန္းျမင့္၊ ပဲခူးရိုးမ၊ ရခိုင္ရိုးမ၊ ေဒါနေတာင္တန္း၊ တနသၤာရီေတာင္တန္း၊ စတာေတြမွာ တမိုးတြင္းလံုးရြာသြန္းလိုက္တဲ့ မိုးေရေတြကို အတိုင္းအတာတခုအထိ ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္စြမ္းရွိလို႔ ရာသီဥတုကို မေဖာက္ျပန္ေအာင္ ထိန္းထားႏိုင္တာပါ။
ဒီေနရာမွာ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈေတြအေၾကာင္း စလာပါျပီ။ က်ေနာ္ အပင္ေတြရဲ႕ Photosynthesis ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ကမာၻေပၚမွာ ႏွစ္စဥ္ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ ထုတ္လုပ္ေပးေနတဲ့ ဇယားေလးတခု ကို ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။
ေဂဟစနစ္ အမ်ဳိးအစား တကမာၻလံုးဆိုင္ရာ ထုတ္လုပ္ႏိုင္မႈ
(billions metric tons per year)
အပူပိုင္း မုတ္သံုေတာ ၃၇.၄
သမပိုင္းေတာ ၁၅.၀
သမပိုင္းျမက္ခင္းလြင္ျပင္ ၅.၄
စိုက္ပ်ဳိးထြန္ယက္ေျမ ၉.၁
ေရခ်ဳိ(ကန္၊ ၊ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ အင္း၊ အိုင္) ၀.၅
ပင္လယ္၊ သမုဒၵရာ ၅၅.၀
စုစုေပါင္း ထုတ္လုပ္မႈပမာဏ ၁၂၂.၄
(ref: pg 18, Plant Physiology The Structure of Plants Explained by Dr. Edwin Oxlade)
ဒီေတာ့ ႏွစ္စဥ္ ကမာၻအႏွံ႔ အပင္ေတြကေန အစာခ်က္လုပ္ေပးေနတဲ့ ပမာဏက သန္းေထာင္ေပါင္း ၁၂၂.၄ မက္ထရစ္တန္ ရွိတယ္ဆိုေတာ့ အပင္ေတြက သတၱေလာကတခုလံုးအတြက္ ဘယ္ေလာက္ အလုပ္လုပ္ေပးေနသလဲဆိုတာ ရိပ္မိေလာက္ျပီထင္ပါတယ္။
သစ္ပင္မ်ားမွ ရရွိေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား (အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ား)အပိုင္း (၂)
ဥတုရာသီ ေတာကိုမွီ ဆိုတဲ့စကားအတိုင္း အပင္ေတြဟာ သဘာ၀၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္တခုလံုးအတြက္ အေရးပါတဲ့ “ေရ” ကိုလဲ ထိန္းညွိေပးထားပါတယ္။ အပူပိုင္းမုတ္သံုေတာမ်ား လြန္ခဲ့တဲ့ဆယ္စုႏွစ္ မ်ားစြာက တပင္ႏွင့္တပင္ထပ္ေအာင္ ပိန္းပိတ္ေနသည္အထိ ထူထဲစြာ ေပါက္ေရာက္ေနၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ မိုးရြာခ်လိုက္တယ္ဆိုရင္ေပၚ မိုးေရဟာ ေျမၾကီးနဲ႔ထိဖို႔ အနဲဆံုး ၁၀မိနစ္ကေန ၁၅မိနစ္ ေလာက္ထိ ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ တခါ ေျမၾကီးကို ရႊဲသြးေအာင္လုပ္ဖို႔ကို အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ ယူရပါမယ္။ အပင္ေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ အျမစ္ေတြကစုပ္ယူထားႏိုင္လို႔ ေရေတြဟာ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ထဲ ေရာက္ဖို႔ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္ၾကာ ယူရပါမယ္။ တခါ ေရစီးသြားရာတေလွ်ာက္ အပင္ေတြေပါက္ေရာက္ ေနျပန္ ေတာ့ ေျမဆီလႊာေတြ မတိုက္စားႏိုင္တဲ့အျပင္ ေရပမာဏမ်ားစြားကိုလဲ ေကာင္းစြာစုပ္ယူ ထားႏိုင္ ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ျမစ္ေခ်ာင္ေတြဆီေရာက္ျပန္ေတာ့ ကမ္းနံေဘးေပါက္ေရာက္ေနတဲ့ အပင္ေတြ က ျမစ္ကမ္းနေဘးကို ေရးစီးကမတိုက္စားႏိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ထားၾကေလရဲ႕။ ဒီေတာ့ ျမစ္ကမ္းမျပဳိေတာ့ ျမစ္၀ွမ္းလဲ မက်ယ္လာေတာ့ဘူးေပါ့။ ျမစ္၀ွမ္းက်ယ္ျခင္းေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တဲြျဖစ္မယ့္ ျမစ္ေၾကာင္းလမ္းေၾကာင္းေျပာင္းျခင္း၊ တဖက္မွာ ေသာင္ေတြ က်ယ္ျပန္႔စြာျဖစ္ျပီး ေနာက္တစ္ဖက္မွာ ကမ္းပါးေတြတိုက္စား ရြာေတြ ျမိဳ႕ေတြ တိုက္စားတဲ့အထိ ဘယ္ျဖစ္ေတာ့မလဲ။ ဒါေတြဟာ သစ္ေတာေတြက ကာကြယ္ထားတာပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစႏွစ္မ်ားစြာ ကေန ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာအထိ ဒီလိုကာကြယ္လာၾကေပမယ့္ မသိနားမလည္တဲ့ သစ္ခုတ္သမားေတြ၊ ေလာဘရမၼက္ ဟုန္းဟုန္းေတာက္ေနတဲ့ သစ္ခုတ္ကုမၸဏီေတြ၊ ခုိးျပီးေသာ္၎၊ သြယ္၀ိုက္၍ေသာ္၎၊ တိုက္ရိုက္ေပၚတင္ေသာ္၎ ခုတ္ယူေနၾကတဲ့ အာဏာရွင္အသိုင္းအ၀ိုင္းတခု ေဘးက ခရုိနီ၊ျပာ၊၀ါ၊စိမ္း၊မဲညစ္ေတြေၾကာင့္၎၊ ပ်က္စီးသကာ့ ပ်က္စီးလာရင္း သဘာ၀ဥတုေဖာက္ျပန္ကာ ျဖစ္ပ်က္လာေသာ ေတာမီးမ်ား၊ သဘာ၀ေဘးဒဏ္မ်ားေၾကာင့္ အခုဆိုရင္ တကမာၻလံုးအတိုင္းအတာနဲ႔ တစ္စကၠန္႔တိုင္း တစ္စကၠန္႔တိုင္းမွာ ေဘာလံုးကြင္း တစ္ကြင္းစာနီးနီးရွိတဲ့ (၁ဧကနီးနီး) သစ္ေတာပမာဏေတြဟာ ေပ်ာက္ကြယ္ေနျပီ ျဖစ္ေၾကာင္း။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာက သစ္ေတာေတြဟာ တကမာၻလံုး ဧရိယာရဲ႕ ၁၄% ရွိခဲ့ရာက အခုဆိုရင္ ၆%သာ ရွိေတာ့ လာမည့္ ဆယ္စုႏွစ္ အနည္းငယ္ ဒီပံုစံအတိုင္း ဆက္သြားလွ်င္ ဘာမွ်က်န္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေၾကာင္း။ က်ေနာ္ဖတ္ခဲ့ဖူးတဲ့ ေဆာင္းပါးထဲက သုတေက်ာ္ရဲ႕ ေဆာင္းပါးထဲက စကားအတိုင္း ခဏယူငွားသံုးရလွ်င္ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံၾကီးသား ပီသသူတိုင္း မိမိ ထမင္းတနပ္စာအတြက္ မိမိအိမ္ထရံႏွင့္ တိုင္တို႔ကို ခၽြတ္မေရာင္းမိေစဖို႔ ေစတနာျဖင့္ သတိေပးလိုက္ရပါတယ္။
က်ေနာ္တို႔ ဒီကမာၻေျမ၀ယ္ အပင္မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၁သန္းခန္႔ ရွိျပီး စာရင္းျပဳစုျပီး ၃သိန္းနီးပါး၊ မ်ဳိးတူ အမည္ကြဲႏွင့္ မ်ဳိးစိတ္ခြဲမ်ား ၄သိန္းခြဲေက်ာ္၊ စာရင္းမျပဳစုႏိုင္ေသးေသာ မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း ၂သိန္းေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ေနာက္ထပ္လဲ အသစ္သစ္ေသာ မ်ဳိးစိတ္ေတြ ဆက္လက္၍ ေပၚထြက္ေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။
သစ္ပင္မွ ရတဲ့ အက်ဳိးေက်းဇူးေတြကို ေျပာမယ္ဆိုေတာ့ က်ေနာ္ စာမေရးခင္ အခ်က္ေတြ ဆဲြထုတ္ၾကည့္တယ္။ အင္း အေတာ္ကိုမ်ားတာပဲ။ ဘယ္ဘက္ကၾကည့္ၾကည့္ ေလာကကို ေကာင္းက်ဳိးျပဳေနတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ဒီေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ဘယ္ကစေျပာရမလဲေတာင္ ျဖစ္မိတယ္။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္ က႑ေတြ ခဲြၾကည့္မယ္ဗ်ာ။ အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္နဲ႔ ပတ္သတ္တာေပါ့။ ေနာက္တခုက ဒီေဂဟစနစ္ကေန ဆက္စပ္ျပီးေတြးၾကည့္လိုက္တာ တကမာၻလံုးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့အေရးေပါ့။ မတူဘူးေနာ္ ပထမက႑နဲ႔ ဒုတိယက႑နဲ႔။ ပထမက သူ႕၀န္းက်င္ကေလးတင္၊ ဒုတိယက အဲ့ဒီ၀န္းက်င္ငယ္ေလးေတြ စုေပါင္းျပီး တကမာၻလံုးအေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈျဖစ္ေစတာ။ တတိယအေနနဲ႔ လူေတြအေပၚအက်ဳိးျပဳတာ အေနနဲ႔ စိတ္ပိုင္း၊ ရုပ္ပိုင္း ၂မ်ဳိးရွိမယ္။ စိတ္ပိုင္းမွာ အပင္ေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈေတြက လူေတြကို စိတ္ၾကည္လင္လန္းဆန္းမႈကို ေပးေစလို႔ ဒါလဲ အေရးၾကီးတဲ့အတြက္ ထည့္ရမယ္။ ေနာက္ ရုပ္ပိုင္းအေနနဲ႔က လူေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးနဲ႔ စီးပြားခ်မ္းသာေရး ဆိုျပီး ထပ္ခြဲရမယ္။ ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႔ အေရးၾကီးဆံုးလဲ ျဖစ္တဲ့ က်ေနာ္တို႔ အသက္ရွင္ရပ္တည္ဖို႔ စား၊ ၀တ္၊ ေနေရး ဤအခ်က္သံုးခ်က္ကို အဓိက ပံ့ပိုးေထာက္ပံ့ေနတာမို႔ သူ႕က အသက္တမွ် အေရးၾကီးတာမို႔ ထည့္သြင္းစဥ္းစား လိုက္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ က႑ေတြကို ျပန္ေျပာရရင္-
၁။ ပတ္၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Environmental Effect)
၂။ တကမာၻလံုးဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Global Effect)
၃။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Mental Effect)
၄။ က်န္းမာေရးပိုင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပို္င္း (Health Effect)
၅။ စီးပြားေရးပိုင္းဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Economical Effect)
၆။ အသက္ရွင္သန္မႈဆိုင္ရာ ေထာက္ပံ့သက္ေရာက္မႈ အပိုင္း (Vital Effect)
ဒီအခ်က္ေတြကို တခုခ်င္းစီေျပာတာထက္ အခ်က္တခုနဲ႔တခုက အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္ေနတာမ်ဳိးရွိလို႔ က်ေနာ္တတ္ႏိုင္သေလာက္ ရွင္းျပသြားပါ့မယ္။
ေကာင္းျပီ။ အပင္ေတြရွိေနလို႔ ပတ္၀န္းက်င္ ေဂဟနစ္ကို ဘယ္လိုအက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိလဲဆိုေတာ့။ အပင္ေတြက ဘာလုပ္သလဲ အရင္ၾကည့္ရမယ္။ အားလံုးသိၾကတဲ့ အတိုင္း အပင္အမ်ားစုဟာ ေနေရာင္နဲ႕အစာခ်က္တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္ (Photosynthesis) ကို ေန႔ဘက္မွာျပဳလုပ္ျပီး ၎အစာကိုပင္ ျပန္လည္စားသံုးတဲ့ (အပင္ရဲ႕ ဇီ၀ျဖစ္စဥ္အခ်ဳိ႕အတြက္) ျဖစ္စဥ္ (Respiration) ကိုေတာ့ ညဘက္မွာ ျပဳလုပ္တယ္။
Photosynthesis ျဖစ္စဥ္မွာ အလြယ္ေျပာရရင္ ေျမၾကီးထဲကေရ၊ ေလထဲက CO2 ၊ ေနေရာင္အလင္းနဲ႔ ေပါင္းျပီး အပင္မွာ အစာခ်က္တဲ့အခါ ကာဘုိဟိုက္ဒရိတ္ နဲ႔ ေအာက္ဆီဂ်င္ထြက္တယ္။ ကာဘိုဟိုက္ဒရိတ္ကို အပင္အတြင္း သိုမွီးသိမ္းဆည္းျပီး O2ကိုေတာ့ ဓာတ္ျပဳမႈရဲ႕ ေဘးထြက္ပစၥည္း အေနနဲ႔ ေလထုထဲကို ထုတ္လိုက္တယ္။ Respiration ျဖစ္စဥ္မွာက်ေတာ့ အပင္ရဲ႕ဇီ၀ကမၼျဖစ္စဥ္အခ်ဳိ႕ အတြက္ လိုအပ္တဲ့စြမ္းအင္ရရွိဖို႔ ၎ကိုယ္တိုင္ ခ်က္ယူထားတဲ့ အစာ Carbohydrate ကပဲ ျပန္လည္ ျဖိဳခြဲတဲ့ျဖစ္စဥ္ျဖစ္တယ္။ ဒီေတာ့ ေလထဲက ေအာက္ဆီဂ်င္ကို ျပန္ယူ Carbohydrate နဲ႔ေပါင္း တခါ CO2 နဲ႔ ေရျပန္ထြက္တယ္။ ဒီ Respiraton ျဖစ္စဥ္ရဲ႕ႏႈန္းနဲ႔ Photosynthesis ရဲ႕ႏႈန္းမွာ Photosynthesis ရဲ႕ႏႈန္းက ၃ဆကေန ၄ဆအထိမ်ားႏိုင္တာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ပိုတဲ့ Carbohydrate ေတြကို ပံုစံမ်ဳိးစံနဲ႔ အပင္မွာ သိမ္းထားႏိုင္တာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေၾကာင့္ ပံုမွန္အားျဖင့္ အပင္ေတြက CO2ကို ရွဴျပီး O2 ကိုထုတ္ကာ သတၱေလာကအတြက္ အဖိုးတန္ Carbohydrate ေတြကို အပင္တြင္း သိမ္းထားေပးတယ္လို႔ ေျပာႏုိင္ပါတယ္။
ဒီေတာ့အပင္က ၀န္းက်င္က ေရဓာတ္ကို ထိန္းညွိေပးထားတယ္လို႔ ေျပာရမယ္။ တနည္းအားျဖင့္ မိုးသဲသဲမဲမဲရြာလို႔ ေရၾကီးလာမႈကို အပင္ေတြရွိရင္ အဲ့ဒီ ေရၾကီးမႈကို သက္သာေစမယ္။ (အပင္ေတြကို သူတို႔လိုတဲ့ေရေတြကို စုပ္ေပးထားလို႔)။
တခါ ေလထုထဲက CO2 ကို စုပ္ထားႏိုင္လို႔ ပတ္၀န္းက်င္ေလထုကို သန္႔ရွင္းေစရံုသာမက တဆက္တည္း ၀န္းက်င္ အပူခ်ိန္ကိုပါ ေလ်ာ့ခ်ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အပင္အရိပ္က ပလက္စတစ္အရိပ္ထက္ ပိုေအးေနရတဲ့အခ်က္ပဲ။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ရန္ကုန္-မႏၲေလး လမ္းေဟာင္းနဲ႔ ရန္ကုန္-ျပည္လမ္းမွာ ရွိေနတဲ့ အပင္ၾကီးေတြရဲ႕အရိပ္ေၾကာင့္ ေႏြအခါ ခရီးသြားရေသာ္လည္း အပင္ရိပ္ေအာက္မွာမို႔ ပူမွန္းမသိသာပါ။
ေအာက္ဆီဂ်င္ဆိုတာက သက္ရွိေလာကအတြက္ အစာေခ်ဖ်က္ဖို႔ စြမ္းအင္အေနနဲ႔ မရွိမျဖစ္ အေရးပါတဲ့ ဓာတ္ဆိုေတာ့ ဒါကို အပင္ကပဲ ေပးေနတဲ့အတြက္ ေက်းဇူးၾကီးမားလွေပတယ္။
ေနာက္တခုက အပင္ရဲ႕ အျမစ္အဖြဲ႕အစည္မွာ မွီတင္းေနထိုင္ကုန္ၾကတဲ့ အဏုဇီ၀ပိုးမွသည္ တီေကာင္၊ ေျမေအာင္းပိုး၊ သတၱ၀ါေတြအဆံုး ထိုသတၱေလာကတခုလံုးအတြက္ အပင္တိုင္းဟာ ၎တို႔မွီခိုရာအိမ္ အျဖစ္၎၊ တခါ အပင္ကိုယ္၌က ၎တို႔ကို ရွင္သန္ဖို႔အတြက္ ျပန္လွန္မွီခိုေနရျခင္းျဖင့္ သဟဇာတ မွ်တစြာ အမွီသဟဲျပဳေနၾကပါတယ္။ ထို႔အတြက္ ေျမဆီလႊာေကာင္းမြန္မႈ ပိုမိုဖြံ႕ျဖဳိးေစျပီး ရွိျပီးသား ေျမဆီလႊာေတြလဲ မပ်က္စီးေစျခင္းျဖင့္ ေဂဟစနစ္ကို အက်ဳိးျပဳေနျပန္ပါတယ္။
အျမစ္က ေျမၾကီးကို ခိုင္ျမဲစြာ ဆုပ္ကိုင္ထားတဲ့အတြက္ ေျမျပဳိျခင္း၊ ေရတိုက္စားျခင္းကို အတိုင္းအတာ တခုအထိ ခံႏိုင္ရည္ရွိတာမို႔ ျမစ္ကမ္းနံေဘးေတြမွာ အပင္ေတြရွိျခင္းဟာလဲ ကမ္းပါးျပဳိျခင္းကို ထိန္းထားႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုရပါမယ္။
အင္းေလးကန္လို ေနရာမ်ဳိးမွာ ေရထိန္းပင္ေတြ ေလ်ာ့နည္းသြားျခင္းဟာ ကန္ဧရိယာေလ်ာ့ေစတဲ့ အခ်က္တခုပါ။ ထို႔နည္းတူ ျမန္မာျပည္အႏွံ႕ သဘာ၀ရိုးမေတာၾကီးမ်ား ျဖစ္တဲ့ ကခ်င္ေတာင္တန္း၊ ခ်င္းေတာင္းတန္း၊ ရွမ္းကုန္းျမင့္၊ ပဲခူးရိုးမ၊ ရခိုင္ရိုးမ၊ ေဒါနေတာင္တန္း၊ တနသၤာရီေတာင္တန္း၊ စတာေတြမွာ တမိုးတြင္းလံုးရြာသြန္းလိုက္တဲ့ မိုးေရေတြကို အတိုင္းအတာတခုအထိ ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္စြမ္းရွိလို႔ ရာသီဥတုကို မေဖာက္ျပန္ေအာင္ ထိန္းထားႏိုင္တာပါ။
ဒီေနရာမွာ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈေတြအေၾကာင္း စလာပါျပီ။ က်ေနာ္ အပင္ေတြရဲ႕ Photosynthesis ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ကမာၻေပၚမွာ ႏွစ္စဥ္ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ ထုတ္လုပ္ေပးေနတဲ့ ဇယားေလးတခု ကို ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။
ေဂဟစနစ္ အမ်ဳိးအစား တကမာၻလံုးဆိုင္ရာ ထုတ္လုပ္ႏိုင္မႈ
(billions metric tons per year)
အပူပိုင္း မုတ္သံုေတာ ၃၇.၄
သမပိုင္းေတာ ၁၅.၀
သမပိုင္းျမက္ခင္းလြင္ျပင္ ၅.၄
စိုက္ပ်ဳိးထြန္ယက္ေျမ ၉.၁
ေရခ်ဳိ(ကန္၊ ၊ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ အင္း၊ အိုင္) ၀.၅
ပင္လယ္၊ သမုဒၵရာ ၅၅.၀
စုစုေပါင္း ထုတ္လုပ္မႈပမာဏ ၁၂၂.၄
(ref: pg 18, Plant Physiology The Structure of Plants Explained by Dr. Edwin Oxlade)
ဒီေတာ့ ႏွစ္စဥ္ ကမာၻအႏွံ႔ အပင္ေတြကေန အစာခ်က္လုပ္ေပးေနတဲ့ ပမာဏက သန္းေထာင္ေပါင္း ၁၂၂.၄ မက္ထရစ္တန္ ရွိတယ္ဆိုေတာ့ အပင္ေတြက သတၱေလာကတခုလံုးအတြက္ ဘယ္ေလာက္ အလုပ္လုပ္ေပးေနသလဲဆိုတာ ရိပ္မိေလာက္ျပီထင္ပါတယ္။
သစ္ပင္မ်ားမွ ရရွိေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား (အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈမ်ား)အပိုင္း (၂)
ဥတုရာသီ ေတာကိုမွီ ဆိုတဲ့စကားအတိုင္း အပင္ေတြဟာ သဘာ၀၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္တခုလံုးအတြက္ အေရးပါတဲ့ “ေရ” ကိုလဲ ထိန္းညွိေပးထားပါတယ္။ အပူပိုင္းမုတ္သံုေတာမ်ား လြန္ခဲ့တဲ့ဆယ္စုႏွစ္ မ်ားစြာက တပင္ႏွင့္တပင္ထပ္ေအာင္ ပိန္းပိတ္ေနသည္အထိ ထူထဲစြာ ေပါက္ေရာက္ေနၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ မိုးရြာခ်လိုက္တယ္ဆိုရင္ေပၚ မိုးေရဟာ ေျမၾကီးနဲ႔ထိဖို႔ အနဲဆံုး ၁၀မိနစ္ကေန ၁၅မိနစ္ ေလာက္ထိ ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ တခါ ေျမၾကီးကို ရႊဲသြးေအာင္လုပ္ဖို႔ကို အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ ယူရပါမယ္။ အပင္ေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ အျမစ္ေတြကစုပ္ယူထားႏိုင္လို႔ ေရေတြဟာ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ထဲ ေရာက္ဖို႔ အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္ၾကာ ယူရပါမယ္။ တခါ ေရစီးသြားရာတေလွ်ာက္ အပင္ေတြေပါက္ေရာက္ ေနျပန္ ေတာ့ ေျမဆီလႊာေတြ မတိုက္စားႏိုင္တဲ့အျပင္ ေရပမာဏမ်ားစြားကိုလဲ ေကာင္းစြာစုပ္ယူ ထားႏိုင္ ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ျမစ္ေခ်ာင္ေတြဆီေရာက္ျပန္ေတာ့ ကမ္းနံေဘးေပါက္ေရာက္ေနတဲ့ အပင္ေတြ က ျမစ္ကမ္းနေဘးကို ေရးစီးကမတိုက္စားႏိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ထားၾကေလရဲ႕။ ဒီေတာ့ ျမစ္ကမ္းမျပဳိေတာ့ ျမစ္၀ွမ္းလဲ မက်ယ္လာေတာ့ဘူးေပါ့။ ျမစ္၀ွမ္းက်ယ္ျခင္းေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တဲြျဖစ္မယ့္ ျမစ္ေၾကာင္းလမ္းေၾကာင္းေျပာင္းျခင္း၊ တဖက္မွာ ေသာင္ေတြ က်ယ္ျပန္႔စြာျဖစ္ျပီး ေနာက္တစ္ဖက္မွာ ကမ္းပါးေတြတိုက္စား ရြာေတြ ျမိဳ႕ေတြ တိုက္စားတဲ့အထိ ဘယ္ျဖစ္ေတာ့မလဲ။ ဒါေတြဟာ သစ္ေတာေတြက ကာကြယ္ထားတာပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ရာစႏွစ္မ်ားစြာ ကေန ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာအထိ ဒီလိုကာကြယ္လာၾကေပမယ့္ မသိနားမလည္တဲ့ သစ္ခုတ္သမားေတြ၊ ေလာဘရမၼက္ ဟုန္းဟုန္းေတာက္ေနတဲ့ သစ္ခုတ္ကုမၸဏီေတြ၊ ခုိးျပီးေသာ္၎၊ သြယ္၀ိုက္၍ေသာ္၎၊ တိုက္ရိုက္ေပၚတင္ေသာ္၎ ခုတ္ယူေနၾကတဲ့ အာဏာရွင္အသိုင္းအ၀ိုင္းတခု ေဘးက ခရုိနီ၊ျပာ၊၀ါ၊စိမ္း၊မဲညစ္ေတြေၾကာင့္၎၊ ပ်က္စီးသကာ့ ပ်က္စီးလာရင္း သဘာ၀ဥတုေဖာက္ျပန္ကာ ျဖစ္ပ်က္လာေသာ ေတာမီးမ်ား၊ သဘာ၀ေဘးဒဏ္မ်ားေၾကာင့္ အခုဆိုရင္ တကမာၻလံုးအတိုင္းအတာနဲ႔ တစ္စကၠန္႔တိုင္း တစ္စကၠန္႔တိုင္းမွာ ေဘာလံုးကြင္း တစ္ကြင္းစာနီးနီးရွိတဲ့ (၁ဧကနီးနီး) သစ္ေတာပမာဏေတြဟာ ေပ်ာက္ကြယ္ေနျပီ ျဖစ္ေၾကာင္း။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာက သစ္ေတာေတြဟာ တကမာၻလံုး ဧရိယာရဲ႕ ၁၄% ရွိခဲ့ရာက အခုဆိုရင္ ၆%သာ ရွိေတာ့ လာမည့္ ဆယ္စုႏွစ္ အနည္းငယ္ ဒီပံုစံအတိုင္း ဆက္သြားလွ်င္ ဘာမွ်က်န္ေတာ့မည္ မဟုတ္ေၾကာင္း။ က်ေနာ္ဖတ္ခဲ့ဖူးတဲ့ ေဆာင္းပါးထဲက သုတေက်ာ္ရဲ႕ ေဆာင္းပါးထဲက စကားအတိုင္း ခဏယူငွားသံုးရလွ်င္ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံၾကီးသား ပီသသူတိုင္း မိမိ ထမင္းတနပ္စာအတြက္ မိမိအိမ္ထရံႏွင့္ တိုင္တို႔ကို ခၽြတ္မေရာင္းမိေစဖို႔ ေစတနာျဖင့္ သတိေပးလိုက္ရပါတယ္။
